Thursday, August 8, 2013

Dawada Hammiga iyo Qammiga; Qalinkii, Sheekh Jaabbir herbalist


Add caption
Hammiga iyo qammigu waa laba aafo qalbiga ku dhaca halka faraxa iyo badhaadhuhu ka yihiin raaxadiisa. Waxaana hamiga lagu fasiraa inuu ka dhigan yahay dab iyo bayl ku kacay jidhkoo dhan dushiisana kasoo muuqday,marka uu qofku muhiimada saaro arrimaha ku wayn xagiisa, marka ay taasi dhici waydo ayuu bilaabmaa qamiga oo lagu fasiro inuu yahay dabkii oo dib ugu noqday gudaha hoose ee jidhka iyo xubnaha muhiimka ah oo ugu horeeyo qalbigu Waxaa taas ka dhalata inay kacaan dabeecadaha hoose ee hab dhismideedka wada socod ee jidhka sida walxaha dareere ee kala socdkiisaya xubnaha madaxa banaan ee aynaan maamulin joojintooda iyo dhaqaajintooda sida wadnaha iyo caloosha oo kale,kuwaas oo 67% isticmaala dhareero qadhaadh.

Marka ay kuwaasi kacaan ee ay dhaafaan xadkooda waxay keeni karaan dhimasho degdeg ah hadii ay gaadhaan 82% Sababtoo ah waxaa jira fashilan lasoo darsay rabitaanka xubno u oomay inay gaadhaan natiijooyin aan la hubin, taasi oo adiguba aad dareemayso garaaca wadnahaaga oo sare u kacay iyo naxdinta jidhku ku qaboobay hadii aad sugayso masalan natiijo ay dhici karto inaanad ku guulaysan, sidoo kale iyadna waxaa jira in caloosha lagu maroojiyo oo aad ku dhawaato shuban inuu kagu dhaco ama aad dareento dhidid waawayn oo dhafoorkaaga kasoo booday xattaa hadii ay tahay waqti dhaxan ah, dadka qaarna way gariiraan sida dumarka ama da.da wayn ee raga Dhamaan waxaasi oo dhami waa qaar kamid ah calaamadaha lagu garto inaad halis gashay oo aad ka baxsan tahay dariiqyadii caadiga ahaa ee nolosha degan.
Hammiga iyo qammigu waa laba cudur oo ka bilaabma ilaa marka uu qofku gaadho 12 sanno ama 16 sanno qoloba siday aaminsantahay kuwaasi oo aan lahayn xad ay qofka kaga hadhaan  iyo xili go,.an oo aamin laga noqon karo. waxayna safka hore kaga jiraan cudurada dilaaga ah ee saacad kasta galaafta intaas oo nafood halka ay dad badan qayrkood ka reebeen ee ay curyaamiyeen Hadii aanad garan doonin goortaad cirrowday garo goortaad hamiyayso ee aad qamiyayso, Hamiga iyo qamiga oo ay soomaalidu ku sheegaan warwar iyo walaac xaga isku fasirka ereyada ayaa la sheegaa inay ka dhigan yihiin warwarka oo qofka qabta intaanay natiijada umuuraha uu higsanayaa soo gaadhin waxay ku dhamaanna aanu ogayn halka uu walaacu ka yahay wax dhacay oo lagu guul daraystay ku guulaysigiisa. Cudurada noocan ahi waxay dilaan uur kujirta qofka sida beerka iyo wadnaha iyo inta ku xeeran kuwaas oo shaqada ay qabtaan ilaa hada macluumaad kasoo kordhaan balse la ogyahay inay yihiin saldhigyo haga ujeedooyinka qofka iyo damciisa qaabilsanyihiinna shaqooyin fog fog oo ka xeel dheer aragtida qofka iyo malihiisa.
Hammiga iyo qammigu waxay sameeyaan inay bedelaan muuqaalka sare ee qofka khaasatan shucuurta wajiga oo ay keenaan tiif iyo darxumo shaqasha qofka wajigiisa, taasoo markaaba la dareemo qofka wax ka siyihiin maalintaas in kastoo la kala adkaysi badan yahay oo dadka qaarkood ay kuu muujin karaan furfurnaasho iyo dabacsanaan iyagoo dhibban oo dabinta qaniinsan, khaasatan marka qofka ay isku dhacaan cida ay wada nool yihiin, ee uu masalan qoyskiisa kala kulmo buuq rag iyo dumar waxaana taas qarksan kara inta badan dumarka oo xattaa hadii ay lilmo leeyihiin dareeraysa dhoolo cadayn kara, caruurtuna waan la mid. Waxyaabaha lagu qiimeeyo waxbarashada ayay ka mid tahay inay qofka sare usoo qaado la qabsiga duruufaha nololeed ee is daba yaal, waxaana qofka la baraa farsamooyinka uu kaga bixi karo waxii lasoo darsa si uu dhabar adayg ugu yeesho hamiga iyo qamiga. Tarbiyada iyo korinta nololeed ee loo sameeyo qofka inta uu wax baranayo waa mid waligeedba la dhinac waday oon ka hadhin, si loo helo qof ku qalabaysan dabeecad dhexe oo laga hore mariyay siday u dhalatay   Aqoonta fiican ee uu qof ka gaadho xaga waxbarashada iyo shaqada waxay ku tustaa nolol waxogaa ka cimri dheer tan jaahilka ah ee baqashada badan Furfurnaanta iyo dad dhexgalka dadka ayaa ah iyadna dawo dheeraad ah oo lagaga gaashaanto inay meel kugu ootaan warwarka iyo walaacu. Waayo saaxiibtinimada ayaa ah tan kuu horseeda inaad kula galgalato oohintaada cid aad isleedahay way kaaga garaabaysaa xaaladaad ku sugan tahay… Nin waliba waxii dhibay dhafoorkay ku taalaa waa xigmad soomaaliyeed oo murti ku fadhida taasi oo ku tusisa in muuqaalkaagu nooga waramayo maalinba xaalkaaga hoose, Sida lagasoo wariyay cali ibnu abii daalib karrama allaahu wajhah,
Waxa uu yidhi khaliga rabbigeen waxaa u adkaysi badan binu aadamka waxaase ka adkaaday sakhrada caqliga badesha, iyadana waxaa kasii adag lulada, iyadna waxaa kasii adag hamiga iyo qamiga. Hamiga iyo qamigu waxay keenaan is ilaw lasoo darsa qofka ilaa heer waaliyeed oo qofku rasmiga uga tago rajada aanu hubin Dadka masuuliyadu saaran tahay ayaa had iyo jeer hadaf iyo yool u ah inay noqdeen bartilmaameedka cuduradan, kuwaas oo ku qudhbaxa ama u cimri degdega si halis ah taasi oo daraasadaha la sameeyay ay kaalinta koobaad galeen dadka ku jira loolanka aduunyo ee maamul iyo ganacsi leh. Kuwaasi oo ay ku dhoobaysatay aduunyadu inay maalinba si iskugu dhigto oo ay ku ciyaarto, waxaana la ogyahay inta nin ku maqan ee naxdinta joogtada ahi u sabab noqotay waana meesha ay ku kala duwan yihiin qofka aduunyadiisa dhaqda iyo kan aakhirodiisa dhaqda ee aan midba xad u samayn. Colaada nafta iyo shaydaanku galiyaan qofka waxay gaadhaa heer uu qofku hurdo iyo cuntoba ka go,o isagoo u muuqda si aanay indhuhu qaban karin oo liidata halka ay dad badan wad uga noqotay waxay naftoodu ka daba dhacday oo aan laga midho dhalin karin sida kuwa iska daba riday dhoof iyagoon is odhan horta muxuu rabigaa kuu qoray ee kuu qaddaray kuwaas oo nimcaday ku noolaayeen u qubay tu geed saaran oo aan la hubin isla markaana aan ogayn in rabbigeen aanu aqbalayn qofka aan ku qancin wuxuu siiyay iyo halkuu dhigay, runtiina waa dadka u baahan in hamiga iyo qamiga laga daweeyo si ay u gartaan inaanay sirta nololshu ahayn tacab fara badan iyo dedaal kaaga oo qudha   ee uu meesha jiro calaf iyo samir iyo qanaca waxa rabigaa kuu qoray iyo iimaan. Hamiga, Qamiga, warwarka, walaaca, buuqa, isla hadalka, yaabka, baqashada, iyo kuwo kale oo la nooc ah ama macno ah waxay gabigoodu faro baas ku hayaan dad badan oo aan u arag inay waxani cudur yihiin balse xanuuno kale uun iska baadha oo dawo u cuna kuwaas oo hadii ay joojiyaan maalin qudha xanaaqa iyo diiqadda ka bogsan lahaa waxay cudur qabaan oo dhan balse hadii aanu qofku dariiqii uu mari lahaa haysan waxa uu ka fogyahay inuu gaadho halkuu rabo. marka dawo loo soo doonto diinta islaamka waxay markaaba kusiin dawo isticmaalkeedu fudud yahay oo aan kaa rabin xataa inaad biyo ku liqdo sida tan uu rasuulku sheegay ee ka dawada ah hamiga iyo qamiga waxaanu rasuulku yihdi s.c.w hadii ay qof asiibaan hami iyo qami oo uu yidhi sedan allaahuma inii cabduka ibnu cabdika ibnu amatika naasiyatii biyadika maadin fiya xukmuka cadlun fiya qadaauka as aluka bikuli ismin huwa laka samayta bihii nafsaka aw ansaltahuu fii kitaabika oo calamtahuu axadan min khalqika aw istaasarta bihii  fii cilmilqaybi cindaka an tajcalal qur’aana rabiica qalbii wanuura basarii washifaa a sadrii wajilaa a xusnii wadihaaba hamii waqamii. Hadii uu sidaas yidhaa qofku waxa uu rasuulku s.c.w sheegay inuu ka tagayo hamiga iyo qamigu isagoo rabbigeen ugu badela farax iyo naxariis intaas ayaan kusoo koobayaa mawduucan dheer ee aan laga gayoon karin waayo waa arrimaha laga bixi karo oo qudha cod iyo qawl ee aan qoraalku qaadin waxaanan filayaa intii laga fahmi karo in rabbigeen inagu anfaco isagaa qaadir ah oo shaafiyi kara laabteena iyo quluubteena waxaana fiican in qofku iska jiro waxa u gaysan kara dhimasho degdeg ah oo soo boodo ah.
Sheekh Jaabbir herbalist

hoosiis@hotmail.com

No comments:

Post a Comment