Arrimaha
kaa yaabinayaa way badan yihiin waa marka aad ka fikirayso xilliga
aad nooshahay, dadka aad la nooshahay iyo deegaanka aad ku nooshay.
Waxaad-se sii yaabaysaa marka aad aragto qaladaad la samaynayo oo
taabanaya waxa aad aqoon u leeyahay. Dhakhaatiirtu haddii ay arkaan
amma maqlaan qof aan dhakhtar ahayn oo dadka dhakhtarinaya waxay ku
noqonaysaa la yaab.
Waayo, waxay garanayaan qofka aan lahayn cilmiga
caafimaadku inuu dhibaato weyn sababayo, dad badanna uu sabab u noqon
karo in waxyeelo caafimaadka soo gaadho amma ilaahay ku sababo in
qofkaasi dad laayo. Waana arrinta ugu weyn ee keentay in aanu qofna
dhakhtar sheegan karin haddii aanu cilmiga caafimaadka soo baran. Taa
waxa la mid ah cilmiga saxaafadda oo ah mihnad sida dhakhtarnimada
loo barto. Maxaa yeelay qofka suxufiga ahi haddii aanu aqoon
saxaafadeed lahayn wuxuu sababi karaa laba dhibaato oo halis ah; inuu
naftiisa halis geliyo iyo in deegaanka uu ku nool yahay dhib
gaadhsiiyo.
Muddooyinkan
danbe, waxa teleshinnada afka soomaaliga ku hadla ku soo biiraya
dhalinyaro kala duwan oo runtii dadaal iyo wax-qabad ka muuqdo, balse
hal caqabad ahi haysato una baahan in wax laga qabto. Waxa aad
arkaysaa in weriyihii samaynayo war amma barnaamij la doonayo in loo
tebiyo daawatada oo ah shacabka iyo hogaankooda. Kelmadaha iyo
hab-diyaarinta ay adeegsadaan weriyaashaasi haddii aad u fiirsato
waxa ku geedaaman qaladaad badan oo runtii dhaawac ku ah mihnadda
saxaafadda iyo ku shaqaynteeda. Waxa aad arkaysaa weriye aad moodo
af-hayeen xukuumadeed oo intii masuul xil hayaa odhan lahaa isagu
odhanaya.
Waxa
in badan dhegahaaga ku soo dhacaya weriye war soo tebinaya oo leh:
“Tallaabadan
ay xukuumaddu ku dhaqaaqday waxay qayb tahay adkaynta cilaaqaadka ka
dhaxeeya labada dawladood.” “Warshadan uu madaxweynuhu furay
waxay sababaysaa horumar dhaqaake” “Dhaliishan ka soo yeedhay
mucaaradku ayaa u muuqata mid wax u dhimaysa dadaalka wax-qabad ee
xukuumadda.” “Ciidamada booliska ah ee la tababaray waxay sii
xoojinayaan adkaynta nabadgelyada iyo xasilloonida.” “Arrintaasi
waxay muujinaysaa inay xukuumaddu ku guul-darraysatay
ballan-qaadyadii ay hore u samaysay.” Hadal
ahaan odhaahyadani waa sax sida ay u qoran yiihiin, laakiin su'aashu
waxay noqonaysaa weriyuhu toos ma u sheegayaa? Jawaabtu waa maya,
maxaa yeelay marka aad war tebinayso waxyaabaha ka mamnuuca ah ee
laga ilaaliyo warka aad sheegayso waxa ka mid ah in weriyuhu
fikirkiisa ku dhex daro. Markaa haddii uu weriyuhu yidhaahdo:
“Tallaabadan
ay xukuumaddu ku dhaqaaqday waxay qayb tahay adkaynta cilaaqaadka ka
dhaxeeya labada dawladood.” Warkaa
fikirkiisa ayuu ku darsaday oo waxa uu meel kaga dhacay shuruudihii
warnimadii.
Warku
waxa weeyaan in weriyuhu sheego waxa dhacay, sida ay u dhaceen, cidda
wax samaysay amma ka hadashay, meesha uu ka dhacay, sababta iyo sida
waxaasi u dhaceen, isaga oo adeegsanaya oo caddaynaya ilaha (source)
kala duwan ee uu warkaasi ka xigtay. Haddii uu weriyuhu u baahan
yahay inuu warkiisa xidhitaan fiican u sameeyo waa in cid kale u
tidhaahdaa: “Tallaabadan
ay xukuumaddu ku dhaqaaqday waxay qayb tahay adkaynta cilaaqaadka ka
dhaxeeya labada dawladood.”
Weriyuhu
waa qof bul bulshada wax u werinaya amma u tebinaya. Waa qof u
dhexeeya shacabka iyo madaxdooda. Marka uu wax sheegayo maaha inuu
wax ku darsado fikirkiisa. Asxaabtii nebiga (NNKH) xadiisyada ka soo
werisay mid keli ah kumuu darsan fikirkiisa, laakiin wuxuu soo
weriyey wixii nebiga ka sugnaaday. Weliba ku darsada'oo kutubka
xadiisyadu ku qoran yihiin ee xilliyadan la adeegsado marka aad
akhriyeyso waxa aad arkaysaa Bukhaari iyo muslim. Waa iliha sugay ee
xaqiijiyey saxnimada xadiiska. Sidaas oo kale yaa la doonayaa qofka
weriyaha ahi inuu sheego sida ay wax u jiraan, waxa dhacay, cidda
cabanaysa, cidda jawaabaysa, cidda cid kale dhaliilaysa iyo wixii la
mid ah. Maaha inuu afhayeen noqdo oo waxa uu doono uu ku darsado.
Cidda loo baahan yahay inay weriyaha saxdo inta aanu bulshada wax ba
u soo gudbin waa tifaftirayaasha oo shaqadoodu tahay sixidda iyo kala
haadinta wax-soo-saarka weriyaha. Waxaana saaran masuuliyad culus.
Waxa hadda dhaliil badani saaran tahay ragga tifaftirayaasha sheegta
oo runtii iyagu masuul ka ah in bulshada loo soo baahiyo wax badan oo
sixitaan u baahan.
Muddooyinkan
danbe waxa soo shaac-baxay weriyaal aan dan iyo muraad ka lahayn
ilaalinta akhlaaqiyaadka saxaafadda ee ay ka midka tahay
dhex-dhexaadnimadu. Waxa aad arkaysaa weriye doonaya in la ammaano,
inuu xukuumadda amma cidda hogaanka haysa iska dhaadhiciyo, inuu cid
gaar ah raaligeliyo iyo arrimo kale. Waxa aad arkaysaa weriye aan
ilaalinayn dhammaystirkii iyo dheeli-tirkii wararka oo hal dhinac uun
sii daynaya, taasina ay ka dhigan tahay inuu dhinac la safan yahay.
Waxa aad arkaysaa weriye mihnaddii saxaafadda u fahamsan in lacag
lagu raadiyo. Lacagta aan ka hadlayaa maaha mushaharka lagu shaqeeyo
ee xarumaha warbaahintu bixiso ee waa lacagaha ay weriyaashu ka
qaataan wararka iyo barnaamijyada ay dadka u sameeyaan.
Haddii
ay dhibaatadani sii socoto waxay ina dhaxalsiinaysaa oo ay
dhaawacaysaa mihnadda saxda ah ee saxaafadda. Waxay kallifaysaa in
da' yarta danbe faham qaldan ka qaataan suxufinimada isla markaana ay
si gurracan ugu soo biiraan. Waxa dhacaysa in la naco weriyenimada
iyo shaqada saxaafadda oo loo qaato inay tahay wax liita oo ay ka
shaqeeyaan dad aan aqoon lahayn oo saaqidiin ah. Waxa imanaysa in
aan muhiimad la siin waxbarshada cilmiga saxaafadda ee qotadadheer.
Waxa
aan qormadan ku soo afmeerayaa, haddii aynu nahay bahda saxaafadda
aynu u soo jeesanno sixidda iyo daba-qabataynta karaamada saxaafadda
oo in yar oo innaga mid ahi si qaldan u adeegsanayso.
Cabdishakuur
Xaaji Muxumed Muuse [Heersare]
No comments:
Post a Comment